Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Dziękuję bardzo. Pani Marszałek! Wysoka Izbo!
Pani Minister! Przypadł mi zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie stanowiska Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość w sprawie rządowego projektu ustawy o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP.
Rozwiązania przyjęte w ustawie wynikają z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/52/ WE przewidującej minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich. Wspomniana dyrektywa przyjęta została 18 czerwca 2009 r. i zgodnie z unijną procedurą Polska powinna dostosować swoje prawo do dnia 20 lipca 2011 r. Mamy więc poważne opóźnienie, za co mogą być nałożone na Polskę kary finansowe.
Trwa też nie do końca dobrze przygotowana procedura legalizacji pobytu cudzoziemców wynikająca z ustawy abolicyjnej. Mam nadzieję, że nie wpłynie to na jakość prac legislacyjnych i nie spowoduje niepotrzebnego przyspieszenia tych prac. Wysoka Izbo! W uzasadnieniu do omawianej ustawy czytamy, że brak stosownych uregulowań ma wpływ na straty w budżecie państwa, może być przyczyną obniżki płac, pogarsza warunki świadczenia pracy, prowadzi do zakłócania konkurencji między przedsiębiorstwami, a dla obywateli państw trzecich nielegalnie zatrudnianych oznacza istotne utrudnienia, z groźbą wydalenia do państwa pochodzenia włącznie. Z drugiej strony nie znamy faktycznej skali zjawiska zatrudniania przebywających nielegalnie obywateli państw trzecich.
Z wyników kontroli przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy wiemy, że jest to problem poważny i wymagający interwencji. Prawie połowa skontrolowanych firm naruszyła przepisy przy zatrudnianiu cudzoziemców. Stwierdzono, że 6,2% cudzoziemców wykonywało pracę nielegalnie, wielu nie posiadało ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce. Inspekcja pracy stwierdziła również brak zgłoszeń lub nieterminowe zgłaszanie cudzoziemców do ubezpieczenia społecznego, wypłacanie wynagrodzeń w wysokości niższej niż określona we wniosku o wydanie zezwolenia na pracę. Inspektorzy pracy ujawnili w 31% firm naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dotyczyło to co czwartego cudzoziemca objętego kontrolą. Projekt ustawy wprowadza zakaz zatrudniania obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających w Polsce oraz przewiduje szereg sankcji administracyjnych, finansowych i karnych dla pracodawców, którzy nie zastosują się do obowiązujących przepisów. Konsekwencje nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców nie ominą także wykonawców, których podwykonawcy powierzają pracę obywatelom państw trzecich nielegalnie, oraz samych podwykonawców. Wśród sankcji karnych mamy kary grzywny powyżej 3 tys. zł, kary więzienia za uporczywe zatrudnianie osoby przebywającej na terytorium RP wbrew przepisom, wykluczenie na rok z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, jak też sankcje finansowe w postaci niemożności zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów osób fizycznych i prawnych wynagrodzenia wypłacanego cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium RP nielegalnie, obciążenie podmiotu powierzającego wykonywanie pracy wszelkimi kosztami związanymi z przesłaniem zaległych płatności do państwa, do którego obywatel państwa trzeciego powrócił lub został wydalony, wraz z obciążeniem kosztami wydalenia i wiele innych.
Za powierzenie pracy osobie pokrzywdzonej przestępstwem określonym w art. 189 a § 1 Kodeksu karnego (chodzi tu o przestępstwo handlu ludźmi) lub powierzenie pracy w warunkach szczególnego wyzysku grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. Zgodnie z projektem ustawy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi będzie zobowiązany do uzyskania od niego przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do legalnego pobytu na terytorium RP. Kopię tego dokumentu podmiot powierzający pracę będzie zobowiązany przechowywać przez cały okres zatrudnienia cudzoziemca. I tu mogą pojawić się problemy, bo przecież wprowadzając taki obowiązek, wymagać będziemy od przedsiębiorców umiejętności weryfikacji tychże dokumentów. Pamiętajmy, że dotyczyć to będzie również rolników czy sadowników, a wszystkie działania informacyjne związane z ustawą, w tym nowe obowiązki administracyjne, sankcje, a przede wszystkim informacje na temat wzorów wiz oraz polskich dokumentów pobytowych planuje się upowszechniać głównie za pośrednictwem Internetu.
Pani minister, Internet ciągle w Polsce nie jest powszechnie dostępny, szczególnie na wsi. I to chciałabym zaznaczyć w kontekście rolników. Na uwagę zasługuje instytucja domniemania istnienia stosunku pracy przez co najmniej trzy miesiące w przypadku cudzoziemców, którym powierzono wykonywanie pracy. Ma to ułatwić cudzoziemcom wykonującym pracę nielegalnie dochodzenie zaległych roszczeń. Jednak nie należy zapominać, iż cudzoziemcy przebywający nielegalnie z założenia unikają kontaktów z policją, sądami i prokuraturą.
Bez dodatkowego wsparcia zapis ten może okazać się zapisem martwym.
Omawiany projekt ustawy konsultowany był ze związkami zawodowymi, związkami pracodawców, Krajową Izbą Gospodarczą, organizacjami rolniczymi. Niestety nie trafił do organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą cudzoziemcom, a przecież ta ustawa przewiduje ich zaangażowanie w zakresie wspierania nielegalnie zatrudnionych obywateli państw trzecich w dochodzeniu roszczeń z tytułu zaległego wynagrodzenia i świadczeń z tym związanych oraz prowadzenia działań informacyjnych w tym zakresie. Przypominam, że organizacje pozarządowe korzystające z funduszy unijnych, głównie z nich się przecież utrzymują, nie mają prawa oficjalnie pomagać osobom nielegalnie przebywającym na terytorium RP. Wysoka Izbo! Głównym celem ustawy jest ograniczenie nielegalnego zatrudniania cudzoziemców przebywających nielegalnie na terytorium RP.
Obawiamy się jednak, że takie rozwiązania, jak nałożony na pracodawcę obowiązek uzyskania, a następnie weryfikacji dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, większa ilość kontroli w stosunku do firm, które nie zatrudniają cudzoziemców, i grożące wysokie i dotkliwe kary mogą zniechęcić pracodawców do legalnego zatrudniania cudzoziemców. Kończąc, pragnę podkreślić, że ustawa jest potrzebna, jednak wymaga dalszych prac i konsultacji. Dziękuję bardzo.
Wideozapis wystąpienia dostępny jest na stronie: http://sejmometr.pl/wystapienie/4045