Mali też pomagają
MA
Organizacje pożytku publicznego pozytywnie wypełniają swoje zadania. Problemem jest to, że większość przekazywanych przez podatników środków trafia do tych największych.
Posłowie zapoznali się wczoraj ze sprawozdaniem z funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2010 i 2011. Z przedstawionych danych wynika m.in., że w 2010 roku 41 proc. wybranych organizacji pozarządowych wykazało przychody poniżej 10 tys. zł, 37 proc. badanych organizacji wykazało przychody pomiędzy 10 tys. zł a 100 tys. zł, zaś w przypadku 17 proc. organizacji przychód ulokowany został w przedziale od 100 tys. zł do 1 mln złotych. Średnia wysokość rocznych przychodów, obliczona dla wszystkich badanych organizacji, wyniosła 247 tys. złotych. Jednak połowa organizacji osiąga roczny przychód, który nie przekracza 17 tys. złotych. To statystyka. W ocenie posłów, praktyka wskazuje, że z przekazywanego w zeznaniach rocznych przed podatników odpisu 1 proc. podatku najbardziej korzystają największe organizacje pożytku publicznego, które mają przebicie w mediach i dysponują silnym wsparciem.
W 2010 roku do OPP przekazano w sumie ponad 402 mln złotych, ale 35 proc. tych środków trafiło do dziesięciu największych organizacji. Jak zauważyła poseł Małgorzata Gosiewska (PiS), rozwój dużych OPP nie jest zły, ale obecny system właściwie pozbawia możliwości rozwoju organizacje mniejsze. Tymczasem często bywa tak, że ów 1 proc. jest jedyną szansą na ich funkcjonowanie. Posłowie wskazywali ponadto, iż obecny mechanizm powoduje, że środki przekazywane dużym organizacjom nie działają lokalnie, bo pomoc realizowana jest w różnych regionach. Piotr Walkowski (PSL) podkreślał, że na ok. 97 tys. działających OPP tylko 7,5 tys. korzysta z odpisu. Dzieje się tak dlatego, gdyż wiele tego typu organizacji działa lokalnie, skupia się na pomocy albo w ramach osiedli miast, albo danej wsi, a trud, jaki wiąże się z procedurą pozyskania środków z odpisu, jest zbyt wielki wobec realnie możliwych do pozyskania środków. Tymczasem tego rodzaju organizacje posiadają doskonałe rozpoznanie środowiska oraz lokalnych potrzeb.
Także Piotr Szeliga (SP) wskazywał na trudności natury proceduralnej, które powodują, że lokalne inicjatywy są gaszone. Dzieje się tak, ponieważ osoby pragnące bezinteresownie pomagać (poprzez organizację lokalnych festynów, loterii) boją się stawić czoła przerośniętym wymogom administracyjnym. Dlatego parlamentarzyści apelowali do resortu pracy, by ten rozpatrzył możliwość skrócenia procedur dla tego rodzaju inicjatyw. Posłowie dopytywali także, czy rozważana jest możliwość zwiększenia kwoty odpisu oraz czy możliwe będzie rozdzielanie tej sumy na kilka OPP. Jednak jak poinformował Jarosław Duda, wiceminister pracy i polityki społecznej – o ile w kwestii rozdzielenia datku na kilku beneficjentów resort może wykazać się inicjatywą, o tyle w kwestii finansowej znaczącym ograniczeniem jest stan budżetu państwa. Posłowie chcieli też uzyskać szczegółowe informacje na temat dopuszczalności wykorzystywania wizerunku chorych dzieci do reklamowania OPP oraz dowiedzieć się, ile z pozyskanych z 1 proc. środków można przeznaczać na kampanie reklamowe. Tu wiceminister Duda nie podał szczegółowych danych. Przyznał jednak, że choć sam uznaje takie postępowanie za nieeleganckie, to wspomniane reklamy nie wzbudziły wątpliwości zarówno zapytanych o tę kwestię UOKiK, jak i REM. Wiceminister zapowiedział także, że resort pracuje nad regulacjami, które ułatwią emerytom przekazywanie odpisu 1 proc. na OPP. Parlamentarzyści sugerowali, że w tej kwestii znaczącą rolę mógłby odegrać ZUS.
Duda: rozważamy zmiany w mechanizmie 1 proc. na rzecz opp
Rozważamy zmiany w funkcjonowaniu mechanizmu przekazywania 1 proc. podatku organizacjom pożytku publicznego. Zastanawiamy się m.in. nad jego regionalizacją, by pieniądze pozostawały na terenie lokalnym – mówił w Sejmie w środę wiceminister pracy Jarosław Duda.
W środę Duda przedstawił posłom sprawozdanie z funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego (opp) i o wolontariacie za lata 2010 i 2011.
Zdaniem Tadeusza Tomaszewskiego (SLD), sprawozdawcy komisji, która rozpatrywała wcześniej sprawozdanie, potrzebne są zmiany w mechanizmie, który umożliwia przekazywanie 1 proc. podatku organizacjom pożytku publicznego (opp). Wskazał, że środki, które trafiają do opp, co roku się zwiększają – jeszcze dwa lata temu średnia kwota przekazywana przez podatnika wynosiła 39 zł, obecnie jest to 41 zł. W sumie od początku działania tego mechanizmu do opp wpłynęło 2 mld 116 mln zł. Podkreślił, że trzeba lepiej monitorować, co dzieje się z tymi środkami, zdecydować, czy mogą być przeznaczane np. na reklamę lub działalność gospodarczą. Dodał, że obowiązek składania sprawozdań do MPiPS, który mają opp, to dopiero początek tego monitoringu.
Tomaszewski podkreślił, że kolejną kwestią, o której warto dyskutować, jest umacniająca się tendencja monopolizowania 1 proc. przez największe organizacje – w 2011 r. ponad 55 proc. środków (250 mln zł) trafiło do 50 najsilniejszych spośród 8,7 opp. Aż 35 proc. wszystkich pieniędzy zebrało 10 największych organizacji.
Liderem od kilku lat jest Fundacja Dzieciom “Zdążyć z Pomocą”, zbierająca na tzw. subkonta, czyli na rzecz konkretnych podopiecznych, których ma bardzo wielu. W zeszłym roku zebrała ponad 108,7 mln zł z 457,3 mln zł przekazanych w sumie przez podatników.
Na ten problem zwróciła uwagę też Małgorzata Gosiewska (PiS). Przypomniała, że w zamierzaniu 1 proc. miał wzmacniać przede wszystkim małe, lokalne organizacje. Tymczasem większość pieniędzy zdobywają opp duże, o wysokim budżecie, dysponujące wsparciem mediów i zaangażowaniem celebrytów. Tym samym to, co miało wyrównywać szanse, stało się mechanizmem budowania nierówności. “Na rynku dobroczynności reguły zaczęły być takie same, jak na rynkach komercyjnych, a więc kto ma pieniądze, ten wygrywa. Elita mocnych organizacji rośnie w siłę, małym organizacjom z roku na rok coraz trudniej się przebić do świadomości społecznej i wygrać walkę o 1 proc.” – mówiła posłanka.
Dodała, że kolejnym wypaczeniem mechanizmu 1 proc. są właśnie subkonta – organizacje zbierają na nie pieniądze na rzecz swoich podopiecznych, ale niektóre działają też jako pośrednicy, umożliwiając zbieranie organizacjom, które nie mają statusu opp i pobierają za to opłaty. Zbieranie na subkonta zdaniem Gosiewskiej wypacza ideę 1 proc., sprowadzając organizacje do roli wyłącznie dystrybutora środków i zmuszając chorych ludzi – ofiary niewydolnego systemu opieki zdrowotnej do udziału w nierównej walce o pieniądze na leczenie.
Także Robert Biedroń (RP) mówił, że przekazywanie 1 proc. na subkonta to wypaczenie idei pożytku publicznego, który miał służyć ogółowi społeczeństwa, a nie konkretnym osobom.
Duda przyznał, że nie potrafi zająć jednoznacznego stanowiska w tej kwestii. Zgodził się, że przekazywanie 1 proc. na subkonta jest zaprzeczeniem idei pożytku publicznego, ale zwrócił uwagę, że dla wielu ludzi te pieniądze są jedyną szansą na leczenie, a nawet życie. “To jest bardzo trudny wybór moralny. I warto by było pewnie popracować nad tym, by subkonta miały nieco inny wymiar, ale nie zabraniałbym, tak na dzisiaj, żeby one mogły funkcjonować” – powiedział.
Podkreślił, ze obecnie nie ma możliwości skierowania środków z 1 proc. do małych organizacji, bo każdy podatnik ma swobodny wybór, komu je przekazać. “I trudno nakazywać, żeby to były tylko małe organizacje, a nie duże. Ale pracujemy, zastanawiamy się wspólnie nad tym, czy nie zregionalizować 1 proc. (…) Żeby te pieniądze pozostawały na terenie, w lokalnym uwarunkowaniu” – mówił wiceminister.
“Myślę, że ten rok będzie czasem na to, by podjąć rozstrzygające decyzje, czy będziemy to kontynuować w ten sposób, czy też jednak drastycznie zmieniać” – dodał.
Gosiewska zgłosiła w imieniu swego klubu wniosek o odrzucenie sprawozdania. O przyjęciu lub odrzuceniu go posłowie zdecydują podczas głosowań.